Казахский язык
Главная
Существительные
Послелоги
Прилагательные
Числительные
Местоимения
Наречия, Союзы
Личные окончания
Глаголы
Вспомогательные глаголы
Причастия
 Деепричастия
Конструкции
Предложения
  Проверь себя!
  Упражнения
   Грамматика детям
  Удивительный мир
Видеокурс
   Разговорник
Фразеологизмы
   Книга для чтения
С казахским не шутят?
Рассказы
Сказки
Песни
Полезное
Словарь
Ссылки
Автор
Суперлёг. чтение
  1. 1  
  2. 1  
  1. 2  
  2. 2  
  1. 3  
  2. 3  
  1. 4  
  1. 5  

Каталог тем
Лёг.истор.
  1. 1  
  1. 2  
  1. 3  
  1. 4  
  1. 5  
  1. 6  
  1. 7  
 Истории о детях
  1. 1  
  2. 1  
  1. 2  
  2. 2  
  1. 3  
  2. 3  
  1. 4  
  2. 4  
  1. 5  
  2. 5  
  2. 6  
  2. 7  
 Занимательное чтение
  1. 1  
  2. 1  
  3. 1  
  1. 2  
  2. 2  
  3. 2  
  1. 3  
  2. 3  
  3. 3  
  1. 4  
  2. 4  
  3. 4  
  1. 5  
  2. 5  
  3. 5  
 Казахский по уровням
  1. 1  
  2. 1  
  3. 1  
  4. 1  
  5. 1  
  1. 2  
  2. 2  
  3. 2  
  4. 2  
  5. 2  
  1. 3  
  2. 3  
  3. 3  
  4. 3  
  5. 3  
  1. 4  
  2. 4  
  3. 4  
  4. 4  
  5. 4  
  1. 5  
  2. 5  
  3. 5  
  4. 5  
  5. 5  
  2. 6  
  3. 6  
 Лёгкое чтение
  1. 1  
  2. 1  
  3. 1  
  1. 2  
  2. 2  
  3. 2  
  1. 3  
  2. 3  
  3. 3  
  1. 4  
  2. 4  
  1. 5  
  2. 5  
 Короткие истории
  1. 1  
  2. 1  
  3. 1  
  1. 2  
  2. 2  
  3. 2  
  1. 3  
  2. 3  
  3. 3  
  1. 4  
  2. 4  
  1. 5  
  2. 5  
 Кирил/Latyn 

Казахский по уровням

Уровень 5, страница 2
Грамматика казахского языка. Просто о сложном

Автор идеи, составитель и переводчик текстов
с английского языка на русский: Андрей Краснов

      21. Жаңа кейіп
      Эван орта мектептің соңғы сыныбында оқып жүрді. Оның бойы 150 сантиметр болды. Оның салмағы 63 келі болды. Ол тақыр бас еді. Оның достары болмады. Оның орта баллы 0.00-ді құрайтын. Оның өмірі тектен -тек өтіп бара жатты. Ол қиын жағдайға тап болды ,өйткені ол жақында ата-анасынан айырылған еді. Осыған қарамастан, жоғары оқу орнында жаңаша оқи бастау үшін ол өзін өзгертпекке бел буды.
      Эван физиотерапевтке барды, ол оған алдымен кішкене өзгерістерге қол жеткізу керектігін айтты. Физиотерапевт оған алдымен оңай заттардан бастауы қажеттігін айтты. Эван басындағы шашсыздық мәселесін шешу үшін шаш өсіретін ыспа май сатып алды. Ол достасу үшін адамдармен көбірек сөйлесе бастады. Ол жай ғана өз ойын жеткізе білуді үйрену керектігін түсінді. Ол ата-анасын ойлап, қамығудың орнына көбірек сабаққа дайындалды. Ол артық салмақты жою үшін құнарлы тамақтар тұтына бастады.
      Жоғары мектептің табалдырығын аттаған ең алғашқы күні Эван мүлде басқа адам болды. Оның сыныптастары оны танымай қалды. Эванның бойының ұзындығы 175 сантиметрге жетіп , денесі іріленіп , білімі толысып жан-жақты болған. Оның басына енді қалың да әдемі шашы өскен еді. Бәрі онымен жақын араласып, достасқысы келді. Ең бастысы, Эван ақыры бақытына қол жеткізген еді.

      21. Jaña keiıp
      Evan orta mekteptıñ soñğy synybynda oqyp jürdı. Onyñ boiy 150 santimetr boldy. Onyñ salmağy 63 kelı boldy. Ol taqyr bas edı. Onyñ dostary bolmady. Onyñ orta baly 0.00-dı qūraityn. Onyñ ömırı tekten -tek ötıp bara jatty. Ol qiyn jağdaiğa tap boldy ,öitkenı ol jaqynda ata-anasynan aiyrylğan edı. Osyğan qaramastan, joğary oqu ornynda jañaşa oqi bastau üşın ol özın özgertpekke bel budy.
      Evan fizioterapevtke bardy, ol oğan aldymen kışkene özgerısterge qol jetkızu kerektıgın aitty. Fizioterapevt oğan aldymen oñai zattardan bastauy qajettıgın aitty. Evan basyndağy şaşsyzdyq mäselesın şeşu üşın şaş ösıretın yspa mai satyp aldy. Ol dostasu üşın adamdarmen köbırek söilese bastady. Ol jai ğana öz oiyn jetkıze bıludı üirenu kerektıgın tüsındı. Ol ata-anasyn oilap, qamyğudyñ ornyna köbırek sabaqqa daiyndaldy. Ol artyq salmaqty joiu üşın qūnarly tamaqtar tūtyna bastady.
      Joğary mekteptıñ tabaldyryğyn attağan eñ alğaşqy künı Evan mülde basqa adam boldy. Onyñ synyptastary ony tanymai qaldy. Evannyñ boiynyñ ūzyndyğy 175 santimetrge jetıp , denesı ırılenıp , bılımı tolysyp jan-jaqty bolğan. Onyñ basyna endı qalyñ da ädemı şaşy ösken edı. Bärı onymen jaqyn aralasyp, dostasqysy keldı. Eñ bastysy, Evan aqyry baqytyna qol jetkızgen edı.
Скрыть текст
      22. Әйелдер боксы
      Эмма боксшы болуды армандайды. Өмір бойы оған: «Сен қызсың, сондықтан боксшы бола алмайсың», - деп айтатын. «Кәдімгі жұмысты таңдағаның жөн», - дейтін. Әке-шешесі оған: «Бокспен айналысуды қоймасаң, бір күні өлесің», - дейтін. Әрқашан «қолыңнан келмейді» деген сөздерді есту оған қиын тиетін. Эмма сонда да олардың қателесетінін дәлелдеуге бел буды.
      Эмманың өмірі қиын болды. Қыздар оны ұнатпайтын, себебі тым еркекшора санайтын. Жігіттер де оны ұнатпайтын, себебі оны өздері сияқты жақсы боксшы санамайтын. Осының кесірінен Эмманың мектепте достары болмады. Мектеп асханасында ол үстел басында ылғи жалғыз отыратын, оған топтық жобалар үшін серіктестер табу да қиын болатын.
      Алайда Эмманың достары бар еді, олар да онымен бірге бокспен айналысатын. Олардың бәрі боксшы қыздар болатын. Олар Эмманың қиындықтарын түсінетін, себебі өздері де осындай күйде еді. Олардың бір-бірінен басқа ешкімі болмады. Олар бір отбасындай болды. Тек осы үшін де Эмма бокс үйірмесіне әрқашан қуана баратын. Күндердің күнінде ол атақты боксшы атанады. Сол кезде барлығы оған деген көзқарасы үшін өкінетін болады.

      22. Äielder boksy
      Emma boksşy boludy armandaidy. Ömır boiy oğan: «Sen qyzsyñ, sondyqtan boksşy bola almaisyñ», - dep aitatyn. «Kädımgı jūmysty tañdağanyñ jön», - deitın. Äke-şeşesı oğan: «Bokspen ainalysudy qoimasañ, bır künı ölesıñ», - deitın. Ärqaşan «qolyñnan kelmeidı» degen sözderdı estu oğan qiyn tietın. Emma sonda da olardyñ qatelesetının däleldeuge bel budy.
      Emmanyñ ömırı qiyn boldy. Qyzdar ony ūnatpaityn, sebebı tym erkekşora sanaityn. Jıgıtter de ony ūnatpaityn, sebebı ony özderı siaqty jaqsy boksşy sanamaityn. Osynyñ kesırınen Emmanyñ mektepte dostary bolmady. Mektep aşanasynda ol üstel basynda ylği jalğyz otyratyn, oğan toptyq jobalar üşın serıktester tabu da qiyn bolatyn.
      Alaida Emmanyñ dostary bar edı, olar da onymen bırge bokspen ainalysatyn. Olardyñ bärı boksşy qyzdar bolatyn. Olar Emmanyñ qiyndyqtaryn tüsınetın, sebebı özderı de osyndai küide edı. Olardyñ bır-bırınen basqa eşkımı bolmady. Olar bır otbasyndai boldy. Tek osy üşın de Emma boks üiırmesıne ärqaşan quana baratyn. Künderdıñ künınde ol ataqty boksşy atanady. Sol kezde barlyğy oğan degen közqarasy üşın ökınetın bolady.
Скрыть текст
      23. Анасы мен қызы
      Фрэнсис өз анасымен тіл табыса алмайтын, себебі олардың мінездері мен өмірдегі мақсаттары екі бөлек. Фрэнсистің анасы ұялы телефондар компаниясының бас директоры. Ол өте ақылды, Гарвард университетін бітірген. Оның анасы ақшаға, табыс пен сыртқы келбетке көп мән береді. Фрэнсистің мінезі оған қарама-қайшы.
      Фрэнсис колледжде оқыған жоқ. Ол өзінің бірегей өнер туындыларын сатып, өнер әлемінде бизнеспен айналыса бастады. Ол өзін- өзі асырай алатындықтан, бірқалыпты жүріп жатты. Ол атақты тұлғаға айналды, бірақ ол бұл мәселеге де көңіл аударған жоқ. Ол өзінің сыртқы келбетіне де мән бермейді. Көп қыздардан ерекшелігі- ол қысқа шаш қоятын, оның небары он-ақ киімі бар еді. Фрэнсистің анасы қызының осындай өмір салтын таңдағаны үшін қапаланды.
      Анасы қызына келген сайын керісіп қалатын. Фрэнсистің анасы Фрэнсистің өмір салтына қатысты қатқыл сөздер айтатын, ал Фрэнсис анасына «сараңсың, шектеулісің» дейтін. Франсис анасының оның ісіне оң көзқараспен қарауын тіледі.
      Фрэнсис тұрмысқа шығайын деп жүр. Ол анасын тойға шақырғысы келеді, бірақ анасы оның жігітін жақтырмайтынын біледі, себебі жігіті де дәл Фрэнсис сияқты. Алайда бәрібір Фрэнсис анасын жақсы көретін, сондықтан ол анасына тойға шақыру қағазын ұсынды.

      23. Anasy men qyzy
      Frensis öz anasymen tıl tabysa almaityn, sebebı olardyñ mınezderı men ömırdegı maqsattary ekı bölek. Frensistıñ anasy ūialy telefondar kompaniasynyñ bas direktory. Ol öte aqyldy, Garvard universitetın bıtırgen. Onyñ anasy aqşağa, tabys pen syrtqy kelbetke köp män beredı. Frensistıñ mınezı oğan qarama-qaişy.
      Frensis kolejde oqyğan joq. Ol özınıñ bıregei öner tuyndylaryn satyp, öner älemınde biznespen ainalysa bastady. Ol özın- özı asyrai alatyndyqtan, bırqalypty jürıp jatty. Ol ataqty tūlğağa ainaldy, bıraq ol būl mäselege de köñıl audarğan joq. Ol özınıñ syrtqy kelbetıne de män bermeidı. Köp qyzdardan erekşelıgı- ol qysqa şaş qoiatyn, onyñ nebary on-aq kiımı bar edı. Frensistıñ anasy qyzynyñ osyndai ömır saltyn tañdağany üşın qapalandy.
      Anasy qyzyna kelgen saiyn kerısıp qalatyn. Frensistıñ anasy Frensistıñ ömır saltyna qatysty qatqyl sözder aitatyn, al Frensis anasyna «sarañsyñ, şekteulısıñ» deitın. Fransis anasynyñ onyñ ısıne oñ közqaraspen qarauyn tıledı.
      Frensis tūrmysqa şyğaiyn dep jür. Ol anasyn toiğa şaqyrğysy keledı, bıraq anasy onyñ jıgıtın jaqtyrmaitynyn bıledı, sebebı jıgıtı de däl Frensis siaqty. Alaida bärıbır Frensis anasyn jaqsy köretın, sondyqtan ol anasyna toiğa şaqyru qağazyn ūsyndy.
Скрыть текст
      24. Үзілген той
      Френсис пен Райан үйленгелі жатыр еді. Райан сөз салғанға дейін олар бес жыл жүрген болатын. Екеуі де суретші, тыныштық пен берекені ұнататын. Олар қарапайым тойды қалады, өздерінің жақын достары және тумаларымен. Тойды Райанның үйінің артқы жағында өткізуді шешті. Френсис көйлекке қыруар қаражат жұмсамас үшін, көйлекті өзі тігіп алды. Райан да өзінің әкесінің костюмын сұрап алды. Тойлары тамаша өтпегенімен, олар бір-бірін сүйген.
      Дін қызметшісі Френсистан: «Райанға тұрмысқа шығуға келісесің бе?» – деп сұрады. «Иә», - деп жауап берді Френсис. Дін қызметшісі Райанннан сұрады: «Френсисті әйел қылып алуға келісесің бе?» –деп. «Иә» деп жауап бермес бұрын, біреу «жоқ» деп айғайлап жіберді. Екеуі көпшілікке қарады. Айғайлаған Райанның бұрынғы жүрген Карен деген қызы болатын.
      Райан оны қуып жіберуін талап етті. Райанның ағалары оны далаға шығарып жіберді, бірақ ол қолдарынан тістеп алды. Ол Френсиске жүгіріп келіп, көйлегін жыртып жіберді. Френсис оны итеріп жіберді. Райан Каренге кетсін деді. Райан полиция шақырғанша, Карен кетпеді. Кареннің жасағаны болмаса, той керемет өтті. Райан мен Френсис екеуі мәңгі болатынын білді.

      24. Üzılgen toi
      Frensis pen Raian üilengelı jatyr edı. Raian söz salğanğa deiın olar bes jyl jürgen bolatyn. Ekeuı de suretşı, tynyştyq pen berekenı ūnatatyn. Olar qarapaiym toidy qalady, özderınıñ jaqyn dostary jäne tumalarymen. Toidy Raiannyñ üiınıñ artqy jağynda ötkızudı şeştı. Frensis köilekke qyruar qarajat jūmsamas üşın, köilektı özı tıgıp aldy. Raian da özınıñ äkesınıñ kästömyn sūrap aldy. Toilary tamaşa ötpegenımen, olar bır-bırın süigen.
      Dın qyzmetşısı Frensistan: «Raianğa tūrmysqa şyğuğa kelısesıñ be?» – dep sūrady. «iä», - dep jauap berdı Frensis. Dın qyzmetşısı Raiannnan sūrady: «Frensistı äiel qylyp aluğa kelısesıñ be?» –dep. «iä» dep jauap bermes būryn, bıreu «joq» dep aiğailap jıberdı. Ekeuı köpşılıkke qarady. Aiğailağan Raiannyñ būrynğy jürgen Karen degen qyzy bolatyn.
      Raian ony quyp jıberuın talap ettı. Raiannyñ ağalary ony dalağa şyğaryp jıberdı, bıraq ol qoldarynan tıstep aldy. Ol Frensiske jügırıp kelıp, köilegın jyrtyp jıberdı. Frensis ony iterıp jıberdı. Raian Karenge ketsın dedı. Raian polisia şaqyrğanşa, Karen ketpedı. Karennıñ jasağany bolmasa, toi keremet öttı. Raian men Frensis ekeuı mäñgı bolatynyn bıldı.
Скрыть текст
      25. Қорыл
      Джил мен Дэннің бас қосқандарына он жыл болды. Джил Дэнді жақсы көрді, бірақ оның қорылдағанын жек көретін еді. Оның қорылы сондай қатты, әрі жағымсыз. Ара-арасында Дэннің қорылы оны оятып жіберетін, сосын қайта ұйықтап қала алмайтын. Бірде Дэннің қорылы сонша қатты болғандықтан, Джил шыдамай диванға жатуға кетті. Ол диванда жақсы ұйықтап шықты.
      Таңертең Джилдің ұлы Тимми оның диванда ұйықтап жатқанын көрді. Тимми олар ұрсысып қалды деп ойлады. "Анашым, сен әкеммен ажыраспақсың ба?" - деп сұрады Тимми. Джил күлімдеп, Тиммиді құшақтады. "Жоқ, сенің әкең қатты қорылдап кетті! " Тимми анасынан қорылдайтын-қорылдамайтынын сұрады. Джил жауап беруге сенімсіз болды.
      Артынан Джил Дэннен өзінің қорылдайтын-қорылдамайтынын сұрады. "Иә, бұл дауыс мысықтың мияулағанындай", - деп айтты Дэн. "Бұл титығыңа тие ме?" - деп сұрады Джил. "Енді... аздап мазаны кетіреді, бірақ мен бұған төзе алмын", - деді Дэн.
      Джил өзінің қорылдайтынын біліп, ыңғайсызданып қалды. Ол дәрігерге барып, мұны қалай бір жақты қыла алатынын білмек болды. Дәрігер оған бірнеше кеңес беріп, қорылдаудан ем жоқтығын және дәрімен емделмейтінін айтты. Джил үйіне көңілсіз қайтты. "Осы уақытқа дейін сенің қорылың ғана менің жүйкеме тиеме десем, менің де қорылдағаным сенің мазаңды қашырады екен ғой", -деді Джил. "Дәл осы нәрсе біз екеумізді керемет жұп қылып отыр!" - деді Дэн.

      25. Qoryl
      Djil men Dennıñ bas qosqandaryna on jyl boldy. Djil Dendı jaqsy kördı, bıraq onyñ qoryldağanyn jek köretın edı. Onyñ qoryly sondai qatty, ärı jağymsyz. Ara-arasynda Dennıñ qoryly ony oiatyp jıberetın, sosyn qaita ūiyqtap qala almaityn. Bırde Dennıñ qoryly sonşa qatty bolğandyqtan, Djil şydamai divanğa jatuğa kettı. Ol divanda jaqsy ūiyqtap şyqty.
      Tañerteñ Djildıñ ūly Timmi onyñ divanda ūiyqtap jatqanyn kördı. Timmi olar ūrsysyp qaldy dep oilady. "Anaşym, sen äkemmen ajyraspaqsyñ ba?" - dep sūrady Timmi. Djil külımdep, Timmidı qūşaqtady. "Joq, senıñ äkeñ qatty qoryldap kettı! " Timmi anasynan qoryldaityn-qoryldamaitynyn sūrady. Djil jauap beruge senımsız boldy.
      Artynan Djil Dennen özınıñ qoryldaityn-qoryldamaitynyn sūrady. "iä, būl dauys mysyqtyñ miaulağanyndai", - dep aitty Den. "Būl tityğyña tie me?" - dep sūrady Djil. "Endı... azdap mazany ketıredı, bıraq men būğan töze almyn", - dedı Den.
      Djil özınıñ qoryldaitynyn bılıp, yñğaisyzdanyp qaldy. Ol därıgerge baryp, mūny qalai bır jaqty qyla alatynyn bılmek boldy. Därıger oğan bırneşe keñes berıp, qoryldaudan em joqtyğyn jäne därımen emdelmeitının aitty. Djil üiıne köñılsız qaitty. "Osy uaqytqa deiın senıñ qorylyñ ğana menıñ jüikeme tieme desem, menıñ de qoryldağanym senıñ mazañdy qaşyrady eken ğoi", -dedı Djil. "Däl osy närse bız ekeumızdı keremet jūp qylyp otyr!" - dedı Den.
Скрыть текст
      26. Мектеп бойтұмары
      Лизаға көлік алу үшін жұмыс керек еді. Оған мектеп және басқа да жерлерге тез жету үшін көлік керек болатын. Лиза мектеп бойтұмары болатын кейіпкер керек деген хабарландыруды көрді. Ақысы сағатына 12 доллар, жоғары мектеп оқушысы үшін, әрине, бірталай ақша еді. Ол іріктеу сынағына барды. Әңгіме жүргізіп отырған адам одан бұл жұмыстың оған неге қажет екенін және неге ол өзін осыған лайықпын деп ойлайтыны туралы сұрады. Лиза жолбарыс болуды мақтан тұтатынын және басқа оқушыларды өз мектептерінің спорттық командалары үшін қуануларына себепкер болғысы келетінін айтты.
      Лиза оны бұл жұмысқа қабылдағанын білді! Оның бірінші жұмыс күні бүгін кешке футбол матчында болатын болды. Футбол алаңына келгенде, ол костюмді және жолбарыстың басын киіп алды. Оның ішінен ыстық әрі жағымсыз иіс шықты. Ол өзіне көлік керектігі туралы ойларды ойлай берді. Сосын ол кездейсоқ біреудің жолбарыс костюмін кию қандай жиренішті деп айтып жатқанын естіп қалды. Лиза бұл жұмысқа келіскеніне өкініп қалды.
      Лизаның мектебінің футбол командасы жеңіске жетті. Көпшілік орындарын ытқып тұрып, команданы қуанышты айқай-шумен құттықтап жатты. Көптеген адамдардың жолбарыспен суретке түскілері келді. Лиза тек суретке түсумен бір сағатын өткізді. Жұмыс уақыты біткен кезде, Лиза қанша ақша тапқанын санады. Бұл жұмыста қалуына тек осы себеп еді.

      26. Mektep boitūmary
      Lizağa kölık alu üşın jūmys kerek edı. Oğan mektep jäne basqa da jerlerge tez jetu üşın kölık kerek bolatyn. Liza mektep boitūmary bolatyn keiıpker kerek degen habarlandyrudy kördı. Aqysy sağatyna 12 dollar, joğary mektep oquşysy üşın, ärine, bırtalai aqşa edı. Ol ırıkteu synağyna bardy. Äñgıme jürgızıp otyrğan adam odan būl jūmystyñ oğan nege qajet ekenın jäne nege ol özın osyğan laiyqpyn dep oilaityny turaly sūrady. Liza jolbarys boludy maqtan tūtatynyn jäne basqa oquşylardy öz mektepterınıñ sporttyq komandalary üşın quanularyna sebepker bolğysy keletının aitty.
      Liza ony būl jūmysqa qabyldağanyn bıldı! Onyñ bırınşı jūmys künı bügın keşke futbol maşynda bolatyn boldy. Futbol alañyna kelgende, ol kästömdı jäne jolbarystyñ basyn kiıp aldy. Onyñ ışınen ystyq ärı jağymsyz iıs şyqty. Ol özıne kölık kerektıgı turaly oilardy oilai berdı. Sosyn ol kezdeisoq bıreudıñ jolbarys kästömın kiu qandai jirenıştı dep aityp jatqanyn estıp qaldy. Liza būl jūmysqa kelıskenıne ökınıp qaldy.
      Lizanyñ mektebınıñ futbol komandasy jeñıske jettı. Köpşılık oryndaryn ytqyp tūryp, komandany quanyşty aiqai-şumen qūttyqtap jatty. Köptegen adamdardyñ jolbaryspen suretke tüskılerı keldı. Liza tek suretke tüsumen bır sağatyn ötkızdı. Jūmys uaqyty bıtken kezde, Liza qanşa aqşa tapqanyn sanady. Būl jūmysta qaluyna tek osy sebep edı.
Скрыть текст
      27. Қаһарман
      Джой, Саманта, Мэгги үшеуі қалада серуендеп жүрген. Ауа райы керемет еді, бәрі тамаша көрінген, қыздар бірге келе жатты. Бәрі ғажап болған, кенет қыздар айқай- шу естіді. "Мына адам менің сөмкемді алып кетті!" - деп дауыстап жатты қарт әжей. Джой ойланбастан сол кісінің артына түсті. Ол кәсіби жеңіл атлет еді, сондықтан ол жылдам еді. Ол оны тез арада қуып жетті.
      "Әй, анау сөмкені қайтар!" - деп бұйырды Джой. Ер адам қашып кетпек болды, бірақ ол қашам дегенше Джой сөмкеге жармасып, тартып алды. Мұның бәрін полиция қызметкері көріп тұрды. "Мен бұны алып, иесіне қайтарайын", - деді. Джой оған ризашылығын білдірді. "Келесіде қылмыскердің артынан жүгірмеңіз. Сіздің жапа жеп қалуыңыз ықтимал", - деді полиция қызметкері.
      Джой сөмкені әжейге қайтарды. Әжейдің көңілі бір көтеріліп қалды. Ол Джойдың батылдығын айтты. Ол әмиянын алып Джойға 50 долларды ұстатты! Саманта мен Мэгги Джойдың ісіне тамсанды. "Джой, сен батылдық таныттың ," - деді Саманта. Джой ұялып, қызарып кетті. Ол өзін батыр сезінбеді. Келесі күні қалалық газет баспасы сұхбат алғылары келіп, Джойды іздеді. Джой сұхбаттасуға келісті, өйткені ол бір кішкене жағынан болса да, өзінің аты шыққанын қалады.

      27. Qaharman
      Djoi, Samanta, Meggi üşeuı qalada seruendep jürgen. Aua raiy keremet edı, bärı tamaşa körıngen, qyzdar bırge kele jatty. Bärı ğajap bolğan, kenet qyzdar aiqai- şu estıdı. "Myna adam menıñ sömkemdı alyp kettı!" - dep dauystap jatty qart äjei. Djoi oilanbastan sol kısınıñ artyna tüstı. Ol käsıbi jeñıl atlet edı, sondyqtan ol jyldam edı. Ol ony tez arada quyp jettı.
      "Äi, anau sömkenı qaitar!" - dep būiyrdy Djoi. Er adam qaşyp ketpek boldy, bıraq ol qaşam degenşe Djoi sömkege jarmasyp, tartyp aldy. Mūnyñ bärın polisia qyzmetkerı körıp tūrdy. "Men būny alyp, iesıne qaitaraiyn", - dedı. Djoi oğan rizaşylyğyn bıldırdı. "Kelesıde qylmyskerdıñ artynan jügırmeñız. Sızdıñ japa jep qaluyñyz yqtimal", - dedı polisia qyzmetkerı.
      Djoi sömkenı äjeige qaitardy. Äjeidıñ köñılı bır köterılıp qaldy. Ol Djoidyñ batyldyğyn aitty. Ol ämianyn alyp Djoiğa 50 dollardy ūstatty! Samanta men Meggi Djoidyñ ısıne tamsandy. "Djoi, sen batyldyq tanyttyñ ," - dedı Samanta. Djoi ūialyp, qyzaryp kettı. Ol özın batyr sezınbedı. Kelesı künı qalalyq gazet baspasy sūhbat alğylary kelıp, Djoidy ızdedı. Djoi sūhbattasuğa kelıstı, öitkenı ol bır kışkene jağynan bolsa da, özınıñ aty şyqqanyn qalady.
Скрыть текст
      28. Өмір әділетсіз сияқты
      Жұрт айтады, жақсы нәрселер жақсы адамдардың басында , ал жаман нәрселер жамандардың басында болады деп. Бұл әрдайым дұрыс емес секілді. Ұлы істер тындырған адамдар кейде жасына жетпей, мәңгілік мекеніне қайтады. Бұл өмірді әділетсіз қып көрсетеді және кейбір кездері бұл солай болады да. Кейде жамандық жасағандар жазасын алмай-ақ жүре береді. Сайып келгенде. істеген тірліктері өз қара бастарына қайта оралады.
      Шон жақсы адам еді. Әр апта сайын ол хайуанаттар үйіне тегін көмектесіп жүрген. Ол барлығына сыпайы қарайтын, тіпті бейтаныстарға да. Ол өзінің әжесі мен атасына қарайласып жүрді. Оның басына жақсы жайлар орнауы керек емес пе еді? Өкінішке орай, Шон тап жаңа өзінің жұмыстан шығарылғанын білді. Бұл әділетсіздік. Бірақ оның ең керек кезде жұмысынан айырылуы оның ақысы көбірек жаңа жұмыс іздеп табуына себеп болды. Аяғында ол Қытайда мұғалімдік қызметі бойынша керемет жұмыс тапты.
      Лизи жаман адам еді. Ол өзгелердің кредит карталарынан мәліметтерді ұрлаған, даяшыларға дауыс көтерген және достарын өз мақсатына пайдаланып кеткен еді. Оның өмірінде енді жаман жәйттер орын алуы тиіс қой, солай ма? Бірақ Лизиге лотереядан 200 мың доллар ұтып алу бұйырды. Бұл да әділдік емес. Әділдік ақыр аяғында орын алды. Оның атына жасанды кредит карталарын жасағаны үшін іс ашылып, сот болатын болды, енді оның лотодан ұтып алған ақшасының бәріне қорғаушы жалдаудан басқа амалы қалмады.

      28. Ömır ädıletsız siaqty
      Jūrt aitady, jaqsy närseler jaqsy adamdardyñ basynda , al jaman närseler jamandardyñ basynda bolady dep. Būl ärdaiym dūrys emes sekıldı. Ūly ıster tyndyrğan adamdar keide jasyna jetpei, mäñgılık mekenıne qaitady. Būl ömırdı ädıletsız qyp körsetedı jäne keibır kezderı būl solai bolady da. Keide jamandyq jasağandar jazasyn almai-aq jüre beredı. Saiyp kelgende. ıstegen tırlıkterı öz qara bastaryna qaita oralady.
      Şon jaqsy adam edı. Är apta saiyn ol haiuanattar üiıne tegın kömektesıp jürgen. Ol barlyğyna sypaiy qaraityn, tıptı beitanystarğa da. Ol özınıñ äjesı men atasyna qarailasyp jürdı. Onyñ basyna jaqsy jailar ornauy kerek emes pe edı? Ökınışke orai, Şon tap jaña özınıñ jūmystan şyğarylğanyn bıldı. Būl ädıletsızdık. Bıraq onyñ eñ kerek kezde jūmysynan aiyryluy onyñ aqysy köbırek jaña jūmys ızdep tabuyna sebep boldy. Aiağynda ol Qytaida mūğalımdık qyzmetı boiynşa keremet jūmys tapty.
      Lizi jaman adam edı. Ol özgelerdıñ kredit kartalarynan mälımetterdı ūrlağan, daiaşylarğa dauys kötergen jäne dostaryn öz maqsatyna paidalanyp ketken edı. Onyñ ömırınde endı jaman jäitter oryn aluy tiıs qoi, solai ma? Bıraq Lizige lotereiadan 200 myñ dollar ūtyp alu būiyrdy. Būl da ädıldık emes. Ädıldık aqyr aiağynda oryn aldy. Onyñ atyna jasandy kredit kartalaryn jasağany üşın ıs aşylyp, sot bolatyn boldy, endı onyñ lotodan ūtyp alğan aqşasynyñ bärıne qorğauşy jaldaudan basqa amaly qalmady.
Скрыть текст
      29. Безеу мәселесі
      Жасөспірімдердің бәрінде бөртпе ауруы пайда болып, көп жерін безеулер басып кететін кезде Мелиданың терісі тамаша күйде болды. Оның терісі мінсіз, тегіс әрі бірде-бір кемшіліксіз болды. Ол өзінің тегіс терісі ата-анасынан берілген деп ойлайды. Және тағы осындай тегіс бет терісі оның көп су ішетіндігінен болуы мүмкін.
      Безеу дертіне шалдыққан өте қиын, өйткені жеткіншектер өзінің сырт келбетіне көп мән беріп, адамдардың олар жайлы не ойлайтыны туралы болмақ. Безеу дерті адамның өз-өзін төмен санауынан және басқалармен қарым -қатынастан жалтарып, үйден шықпауынан болуы мүмкін. Мелиндада мұндай мәселе жоқ, ал оның сіңілісі Иванада бар. Ивана өзінің неге безеу дертіне шалдыққанын түсінбеді, өйткені оның отбасында ешкімде мұндай безеу болмаған. Ивана да айтарлықтай дұрыс тамақтанатын. Ол жолым болмады деп ойлайтын. Безеулерінің кесірінен Ивана өзіне сенімді бола алмады. Оған өзіне сеніммен қарау ауыр тиетін. Ол әрқашан өзіне назар аударылуынан қашқақтап жүретін. Ол көп ешкіммен сөйлеспейтін.
      Ивана ProActiv-ті байқап көрмек болды ,себебі оны әрқашан теледидардан жарнамалап қоймайтын. Бұл зат ақыр соңында оның терісін біршама жақсартып тастады. Ол енді аздап қана қызыл және тегіс бола бастады. Сонымен қатар дәл осы кезде Мелиндаға да бірінші безеу шығыпты. Және бұл дәл оның сынып алдында сөз сөйлейтін күні болған! Бұл тап орынсыз кезде бола қалды. Дегенмен әрдайым осылай ғой, безеу жоқ жерден шыға келеді!

      29. Bezeu mäselesı
      Jasöspırımderdıñ bärınde börtpe auruy paida bolyp, köp jerın bezeuler basyp ketetın kezde Melidanyñ terısı tamaşa küide boldy. Onyñ terısı mınsız, tegıs ärı bırde-bır kemşılıksız boldy. Ol özınıñ tegıs terısı ata-anasynan berılgen dep oilaidy. Jäne tağy osyndai tegıs bet terısı onyñ köp su ışetındıgınen boluy mümkın.
      Bezeu dertıne şaldyqqan öte qiyn, öitkenı jetkınşekter özınıñ syrt kelbetıne köp män berıp, adamdardyñ olar jaily ne oilaityny turaly bolmaq. Bezeu dertı adamnyñ öz-özın tömen sanauynan jäne basqalarmen qarym -qatynastan jaltaryp, üiden şyqpauynan boluy mümkın. Melindada mūndai mäsele joq, al onyñ sıñılısı ivanada bar. ivana özınıñ nege bezeu dertıne şaldyqqanyn tüsınbedı, öitkenı onyñ otbasynda eşkımde mūndai bezeu bolmağan. ivana da aitarlyqtai dūrys tamaqtanatyn. Ol jolym bolmady dep oilaityn. Bezeulerınıñ kesırınen ivana özıne senımdı bola almady. Oğan özıne senımmen qarau auyr tietın. Ol ärqaşan özıne nazar audaryluynan qaşqaqtap jüretın. Ol köp eşkımmen söilespeitın.
      ivana ProActıv-tı baiqap körmek boldy ,sebebı ony ärqaşan teledidardan jarnamalap qoimaityn. Būl zat aqyr soñynda onyñ terısın bırşama jaqsartyp tastady. Ol endı azdap qana qyzyl jäne tegıs bola bastady. Sonymen qatar däl osy kezde Melindağa da bırınşı bezeu şyğypty. Jäne būl däl onyñ synyp aldynda söz söileitın künı bolğan! Būl tap orynsyz kezde bola qaldy. Degenmen ärdaiym osylai ğoi, bezeu joq jerden şyğa keledı!
Скрыть текст
      30. Жұмбақ адам
      Эд Кейн Мидбери орта мектебінде мұғалім еді. Ол математика пәнінен сабақ беретін. Ол "Жұмбақ адам" деген атпен танымал еді. Ешкім оның жеке өмірі мен оның өзі туралы ештеңе білмейді. Эд барлығын сол қалпында қалдырғысы келеді. Ол негізінде мұғалім болғысы келмеген. Ол астронавт болғысы келген, бірақ бәрі басқаша болып шықты. Ол мектепке оқушыларды білуге келген жоқ, ол мектепке тек білім беру үшін келген.
      Ол бақытты, ең жылы шырайлы мұғалім болмаса да, оқушыларына көмек керек болғанда, қастарынан табылатын, бірақ олар оның жеке өмірі туралы сұрақтар қоя бастаса, Эд оларға көмектесуден бас тартатын. Оның тыныштығын бұзғандардың бірі Мэтт оның демалысқа қандай жоспарлары бар екенін сұрады. "Мен білмеймін, " - деді Эд. "Кейн Мырза, бізге өзіңіз туралы бірнәрсе айтып беріңізші," - деп сұрады Мэтт. "Мэтт, жетер енді," - деді Эд.
      Бұл Эдтің өз өмірі туралы айтудан қымсынатынынан емес еді, дұрысы, ол оқушылар тек математикаға жақсылап зейін қоюлары керек деп санайтын. Егер ол оларға тым көп достық шырай таныта берсе, олар оны "ыңғайлы" мұғалім ретінде қабылдайтыны еді. Эд үйленген, екі баланың әкесі болатын және онда бір теңіз шошқасы бар еді. Эдтің әуестенетін істері гольф пен жүзу болатын. Эд өте білімдар адам болатын, оны ең жақын досы тек екеу еді.

      30. Jūmbaq adam
      Ed Kein Midberi orta mektebınde mūğalım edı. Ol matematika pänınen sabaq beretın. Ol "Jūmbaq adam" degen atpen tanymal edı. Eşkım onyñ jeke ömırı men onyñ özı turaly eşteñe bılmeidı. Ed barlyğyn sol qalpynda qaldyrğysy keledı. Ol negızınde mūğalım bolğysy kelmegen. Ol astronavt bolğysy kelgen, bıraq bärı basqaşa bolyp şyqty. Ol mektepke oquşylardy bıluge kelgen joq, ol mektepke tek bılım beru üşın kelgen.
      Ol baqytty, eñ jyly şyraily mūğalım bolmasa da, oquşylaryna kömek kerek bolğanda, qastarynan tabylatyn, bıraq olar onyñ jeke ömırı turaly sūraqtar qoia bastasa, Ed olarğa kömektesuden bas tartatyn. Onyñ tynyştyğyn būzğandardyñ bırı Mett onyñ demalysqa qandai josparlary bar ekenın sūrady. "Men bılmeimın, " - dedı Ed. "Kein Myrza, bızge özıñız turaly bırnärse aityp berıñızşı," - dep sūrady Mett. "Mett, jeter endı," - dedı Ed.
      Būl Edtıñ öz ömırı turaly aitudan qymsynatynynan emes edı, dūrysy, ol oquşylar tek matematikağa jaqsylap zeiın qoiulary kerek dep sanaityn. Eger ol olarğa tym köp dostyq şyrai tanyta berse, olar ony "yñğaily" mūğalım retınde qabyldaityny edı. Ed üilengen, ekı balanyñ äkesı bolatyn jäne onda bır teñız şoşqasy bar edı. Edtıñ äuestenetın ısterı gölf pen jüzu bolatyn. Ed öte bılımdar adam bolatyn, ony eñ jaqyn dosy tek ekeu edı.
Скрыть текст
      31. Мектеп ауыстыру
      Кэтрин бұрынғы мектебінен кетпекші, өйткені оны онда мазақ қылып, төмендететін. Оған бұрынғы мектебінде мұғалімдер де, сабақтары да, достары да ұнайтын, бірақ оны келемеж қылуы оның шыдамын тауысты. Қыздар оған тіл тигізіп, аяғынан шалып басқа сыныптастарының алдында абыройын төккен. Оларға оны кемсіте салу оңай еді. Кэтрин дауыс күшейткіш құрал тағатын, себебі ол мүгедек еді.
      Кэтриннің жаңа мектебі жекеменшік христиандық мектеп болды. Ол мектеп формасын кию және сабақтар арасында жаратқанға сыйынуы керек еді. Кэтрин сыйынуға қарсы келмейтін, бірақ мектеп формасын киюді ол аса ұнатпады. Оған өзін сырт киім арқылы көрсете білу әрқашан ұнайтын. Қазір ол кигісі келетін түрлі киімдерін енді тек демалыс күндері кие алатын болды. Бірақ оны ешкім кемсітпесе де, оған сыныптастарымен араласып кету қиындау болды.
      Кэтринге оның тұлғалық болмысында сыныптастарына қарағанда әлдеқайда көп айырмашылық бар секілді көрінді. Оның сыныптастары момын, «сен тимесең, мен тиме» болып іш пыстырарлық еді.

      31. Mektep auystyru
      Ketrin būrynğy mektebınen ketpekşı, öitkenı ony onda mazaq qylyp, tömendetetın. Oğan būrynğy mektebınde mūğalımder de, sabaqtary da, dostary da ūnaityn, bıraq ony kelemej qyluy onyñ şydamyn tauysty. Qyzdar oğan tıl tigızıp, aiağynan şalyp basqa synyptastarynyñ aldynda abyroiyn tökken. Olarğa ony kemsıte salu oñai edı. Ketrin dauys küşeitkış qūral tağatyn, sebebı ol mügedek edı.
      Ketrinnıñ jaña mektebı jekemenşık hristiandyq mektep boldy. Ol mektep formasyn kiu jäne sabaqtar arasynda jaratqanğa syiynuy kerek edı. Ketrin syiynuğa qarsy kelmeitın, bıraq mektep formasyn kiudı ol asa ūnatpady. Oğan özın syrt kiım arqyly körsete bılu ärqaşan ūnaityn. Qazır ol kigısı keletın türlı kiımderın endı tek demalys künderı kie alatyn boldy. Bıraq ony eşkım kemsıtpese de, oğan synyptastarymen aralasyp ketu qiyndau boldy.
      Ketringe onyñ tūlğalyq bolmysynda synyptastaryna qarağanda äldeqaida köp aiyrmaşylyq bar sekıldı körındı. Onyñ synyptastary momyn, «sen timeseñ, men time» bolyp ış pystyrarlyq edı.
Скрыть текст
      32. Жаңа шаш үлгісі
      Энджи модель еді. Модельдік индустрия қатал сала еді. Бәрі әсем көрінгенімен, бұл индустрияда бәріне бірдей үлгеру қиын болады. Энджидің агенті оған басқалардан ерекше көрінуі үшін жаңа шаш үлгісін қоюды ұсынды. Сол кезде Энджидің ұзын да, ашық түсті шашы бар еді. Оның түрі бірегей көрінетін. Бірақ та ол өзінің шашын қысқартқысы келмеді. Ол оларды қатты ұнататын.
      Энджи және оның агенті "Тартымды шаштар" деген сұлулық салонына келді. Күллі әлемге танымал стилист қызмет көрсетті. "20 сантиметрдей қысқартып, ұлдардікіндей қайырып көтеріп қойыңыз", - деді агент. Энджи қобалжып кетті. Стилист оның ұзын шаштарын сипап шықты. "Сіз жұлдыз болуға дайынсыз ба?" - деп сұрады стилист. Энджи болар-болмастай қып басын изеді. Ол дайын емес еді, бірақ бұл маңызды емес-ті.
      Энджи стилист жұмысын жасап жатқанда, әуен тыңдап отырды. Ол шашы жайлы ойлай бермеу үшін ұйықтап қалуға тырысты. 45 минуттан соң стилист оның бас сүлгісін шешті. "Мәссаған!" - деп жіберді ол. Энджи көзіне жас ала бастады. Ол ұсқынсыз көрініп тұрмын деп ойлады! "Сізді барлық жерден жұмысқа шақыра бастағанда, өзіңізді жақсы сезінетін боласыз", - деді агент. Энджиге жаңа шаш қойысы ұнамаса да, ол өзінің жаңа шаш үлгісінің арқасында басқалардан айрықша бөлек көрінетініне көнді.

      32. Jaña şaş ülgısı
      Endji model edı. Modeldık industria qatal sala edı. Bärı äsem körıngenımen, būl industriada bärıne bırdei ülgeru qiyn bolady. Endjidıñ agentı oğan basqalardan erekşe körınuı üşın jaña şaş ülgısın qoiudy ūsyndy. Sol kezde Endjidıñ ūzyn da, aşyq tüstı şaşy bar edı. Onyñ türı bıregei körınetın. Bıraq ta ol özınıñ şaşyn qysqartqysy kelmedı. Ol olardy qatty ūnatatyn.
      Endji jäne onyñ agentı "Tartymdy şaştar" degen sūlulyq salonyna keldı. Küllı älemge tanymal stilis qyzmet körsettı. "20 santimetrdei qysqartyp, ūldardıkındei qaiyryp köterıp qoiyñyz", - dedı agent. Endji qobaljyp kettı. Stilis onyñ ūzyn şaştaryn sipap şyqty. "Sız jūldyz boluğa daiynsyz ba?" - dep sūrady stilis. Endji bolar-bolmastai qyp basyn izedı. Ol daiyn emes edı, bıraq būl mañyzdy emes-tı.
      Endji stilis jūmysyn jasap jatqanda, äuen tyñdap otyrdy. Ol şaşy jaily oilai bermeu üşın ūiyqtap qaluğa tyrysty. 45 minuttan soñ stilis onyñ bas sülgısın şeştı. "Mässağan!" - dep jıberdı ol. Endji közıne jas ala bastady. Ol ūsqynsyz körınıp tūrmyn dep oilady! "Sızdı barlyq jerden jūmysqa şaqyra bastağanda, özıñızdı jaqsy sezınetın bolasyz", - dedı agent. Endjige jaña şaş qoiysy ūnamasa da, ol özınıñ jaña şaş ülgısınıñ arqasynda basqalardan airyqşa bölek körınetınıne köndı.
Скрыть текст
      33. Ең төменгі сатыдан бастап көтерілу
      Қазіргі кезде Айлин атақты сәнгер. Бірақ бұл істі ол ең төменгі сатыдан бастаған. Ол жалғыз басты анасымен және бес бауыр-сіңілілерімен бірге тәрбиеленді. Олардың қолы асқа әрең жететін. Ол көптеген күндер бойы тек алма мен бір үзім нанды азық етті. Айлин жаман ауданда тұрды, онда күндіз- түні атыс үйреншікті жағдай болатын.
      Айлиннің мектептегі оқу үлгерімі де нашар болды. Ол сабақта ойын жинақтай алмай, жиі қалғып - шұлғып отыратын. Өзіңнің меншікті өміріңнің мәселелері көп болғандықтан, Джордж Вашингтонның ғылыми теориялары туралы ойлау мүмкін емес еді. Айлиннің мектептегі оқу үлгерімі, қаражат мәселесі қиын болғандықтан, ол колледжге түсе алмады. Мектеп бітірісімен киім дүкеніне кассир болып жұмысқа тұрды.
      Жұмыс арасындағы үзіліс кезінде ол киім үлгілерін сызумен айналысты. Күндердің күнінде сол кездегі дүкен иесіне оның сызған киім үлгілері қатты ұнады. Ол Айлинге сәнгерлік міндетін атқаруды ұсынды. Айлин өзінің жеке меншік " Bottomless" компаниясын ашқанша, өз бастығына бес жыл қызмет етті. Қазіргі кезде "Bottomless" дүкені 100- ден артық мемлекетте жұмыс жасайды. Айлин ток - шоуларға қатысып, табысқа жету жолдарын әңгімелейді.

      33. Eñ tömengı satydan bastap köterılu
      Qazırgı kezde Ailin ataqty sänger. Bıraq būl ıstı ol eñ tömengı satydan bastağan. Ol jalğyz basty anasymen jäne bes bauyr-sıñılılerımen bırge tärbielendı. Olardyñ qoly asqa äreñ jetetın. Ol köptegen künder boiy tek alma men bır üzım nandy azyq ettı. Ailin jaman audanda tūrdy, onda kündız- tünı atys üirenşıktı jağdai bolatyn.
      Ailinnıñ mekteptegı oqu ülgerımı de naşar boldy. Ol sabaqta oiyn jinaqtai almai, jiı qalğyp - şūlğyp otyratyn. Özıñnıñ menşıktı ömırıñnıñ mäselelerı köp bolğandyqtan, Djordj Vaşingtonnyñ ğylymi teorialary turaly oilau mümkın emes edı. Ailinnıñ mekteptegı oqu ülgerımı, qarajat mäselesı qiyn bolğandyqtan, ol kolejge tüse almady. Mektep bıtırısımen kiım dükenıne kasir bolyp jūmysqa tūrdy.
      Jūmys arasyndağy üzılıs kezınde ol kiım ülgılerın syzumen ainalysty. Künderdıñ künınde sol kezdegı düken iesıne onyñ syzğan kiım ülgılerı qatty ūnady. Ol Ailinge sängerlık mındetın atqarudy ūsyndy. Ailin özınıñ jeke menşık " Bottomless" kompaniasyn aşqanşa, öz bastyğyna bes jyl qyzmet ettı. Qazırgı kezde "Bottomless" dükenı 100- den artyq memlekette jūmys jasaidy. Ailin tok - şoularğa qatysyp, tabysqa jetu joldaryn äñgımeleidı.
Скрыть текст
      34. Дауыс бермесең артынан шағымданба
      Құрама Штаттарда жасыңыз 18-ден асқан АҚШ азаматы болсаңыз, сіз кімді президенттің орнында көргіңіз келсе, соған дауыс беруге құқылысыз. Адамдар бұның қандай жақсы екенін ұғына алмауда. Кейбір елдерде билікке бұрынғы басшының туысқандары келеді, адамдар кімнің ел көшбасшысы болатынына дауыс бере алмайды. Сонда да АҚШ-та көптеген адамдар, әсіресе жастар өз дауыстарын бермейді.
      Адамдардың дауыс бермеуіне көп себеп бар. Біріншіден, олар өз дауыстарының маңыздылығына сенбейді. Шыны керек, әрбір дауыс маңызды саналады! Екіншіден, олар дауыс берсе де, бірдеңенің өзгеретініне сенбейді. Үлкен нәрселердегі өзгерісті бірден байқау қиын екеніне қарамастан, сіз даусыңызды берген президенттікке үміткер адам келешекте бірталай саяси шешімдердің өзгеруіне сеп болады. Үшіншіден, адамдар дауыс беру үшін үйлерінен шығуға ерінеді. Бұл ең кертартпа сылтау.
      Адамдарға дауыс берудің мәртебе екенін ұғыну қажет. Елестетіңізші, сіз өз даусыңызды бере алмайтын жайды. Біз өзімізді керексіз сезінетін едік. Біз өз ойымыздың ешқандай маңызы жоқтығын сезінетін едік. Егер сіз сайланған үміткерге дауыс бермесеңіз, сіздің оны сынауға құқығыңыз жоқ. Даусыңды бермесең, артынан шағымданба.

      34. Dauys bermeseñ artynan şağymdanba
      Qūrama Ştattarda jasyñyz 18-den asqan AQŞ azamaty bolsañyz, sız kımdı prezidenttıñ ornynda körgıñız kelse, soğan dauys beruge qūqylysyz. Adamdar būnyñ qandai jaqsy ekenın ūğyna almauda. Keibır elderde bilıkke būrynğy basşynyñ tuysqandary keledı, adamdar kımnıñ el köşbasşysy bolatynyna dauys bere almaidy. Sonda da AQŞ-ta köptegen adamdar, äsırese jastar öz dauystaryn bermeidı.
      Adamdardyñ dauys bermeuıne köp sebep bar. Bırınşıden, olar öz dauystarynyñ mañyzdylyğyna senbeidı. Şyny kerek, ärbır dauys mañyzdy sanalady! Ekınşıden, olar dauys berse de, bırdeñenıñ özgeretınıne senbeidı. Ülken närselerdegı özgerıstı bırden baiqau qiyn ekenıne qaramastan, sız dausyñyzdy bergen prezidenttıkke ümıtker adam keleşekte bırtalai saiasi şeşımderdıñ özgeruıne sep bolady. Üşınşıden, adamdar dauys beru üşın üilerınen şyğuğa erınedı. Būl eñ kertartpa syltau.
      Adamdarğa dauys berudıñ märtebe ekenın ūğynu qajet. Elestetıñızşı, sız öz dausyñyzdy bere almaityn jaidy. Bız özımızdı kereksız sezınetın edık. Bız öz oiymyzdyñ eşqandai mañyzy joqtyğyn sezınetın edık. Eger sız sailanğan ümıtkerge dauys bermeseñız, sızdıñ ony synauğa qūqyğyñyz joq. Dausyñdy bermeseñ, artynan şağymdanba.
Скрыть текст
      35. Жаман әдет
      Ивонаның тырнақ кеміретін жаман әдеті бар.Ол бұның қалай басталғанын білмейді.Ол тырнағын төрт жасынан бастап кеміреді. Оның қолында дым жоқ болса болды, тырнағын кеміре бастайды.Ол мұғалімге зейін қойып отырғанда немесе кезекте тұрғанда тырнағын кеміреді. Оның айналасындағы адамдар оның бұл әдетінен жиіркенеді, бірақ Ивона мұнымен ештеңе істей алмайды.
      Оның бұл әдетке әуестігі арта түсуде. Қазір Ивонаның саусағының ұштарында жаралар пайда болды. Оған қоса, оның барлық тырнақтары сарғайып кетті. Ивона осыларды байқаған кезде өзінің түп тамырымен дұрысталуы керектігін түсінді. Ивона тырнақтарын тістелей бермеу үшін лакқа бояуды ұйғарды , осылайша ол тырнаққа арналған лакты кемірмеуші еді.
      Ивона сабақта отырғанда іш пыстырарлық дәрістер тыңдап, тағы тырнағын кеміргісі келіп кетті. Ол өзінің көк түске боялған тырнақтарын көріп, бұл ойынан айнып қалды. Он минуттан соң ол тағы тырнақтарына қарады. Оның үстін тер басып, аяқтарымен еденді тепкілей бастады. Оның қасында отырған қыз одан жағдайының дұрыс-бұрыстығын сұрады. Ивона бұдан әрі төзе алмады. Оған тек қана тағы бір тырнағын тістелеп, кеміріп алу керек еді.

      35. Jaman ädet
      ivonanyñ tyrnaq kemıretın jaman ädetı bar.Ol būnyñ qalai bastalğanyn bılmeidı.Ol tyrnağyn tört jasynan bastap kemıredı. Onyñ qolynda dym joq bolsa boldy, tyrnağyn kemıre bastaidy.Ol mūğalımge zeiın qoiyp otyrğanda nemese kezekte tūrğanda tyrnağyn kemıredı. Onyñ ainalasyndağy adamdar onyñ būl ädetınen jiırkenedı, bıraq ivona mūnymen eşteñe ıstei almaidy.
      Onyñ būl ädetke äuestıgı arta tüsude. Qazır ivonanyñ sausağynyñ ūştarynda jaralar paida boldy. Oğan qosa, onyñ barlyq tyrnaqtary sarğaiyp kettı. ivona osylardy baiqağan kezde özınıñ tüp tamyrymen dūrystaluy kerektıgın tüsındı. ivona tyrnaqtaryn tıstelei bermeu üşın lakqa boiaudy ūiğardy , osylaişa ol tyrnaqqa arnalğan lakty kemırmeuşı edı.
      ivona sabaqta otyrğanda ış pystyrarlyq därıster tyñdap, tağy tyrnağyn kemırgısı kelıp kettı. Ol özınıñ kök tüske boialğan tyrnaqtaryn körıp, būl oiynan ainyp qaldy. On minuttan soñ ol tağy tyrnaqtaryna qarady. Onyñ üstın ter basyp, aiaqtarymen edendı tepkılei bastady. Onyñ qasynda otyrğan qyz odan jağdaiynyñ dūrys-būrystyğyn sūrady. ivona būdan ärı töze almady. Oğan tek qana tağy bır tyrnağyn tıstelep, kemırıp alu kerek edı.
Скрыть текст
      36. Шығарма
      Брэдли кәдімгі тепсе, темір үзер жігіт еді. Ол команда капитаны және ол чирлидерлердің жетекшісімен кездесетін. Ол бай, ұзын да тартымды еді. Ол тағы өз мектебінің президенті еді. Брэдлидің бір шаруасы бар болатын. Бұл- оның ағылшын тілінен алатын бағасы еді. Ол өлсе де, шығарма жаза алмайтын еді. Оның өз ойын мазмұндауымен мәселелері болды.
      Брэдлидің тоқсандық жазбаша жұмысы оның кімнен, неден үлгіні алатыны жайлы болуы керек еді. Ол өзінің футболдан бапкері туралы жазғысы келді. Брэдли мұны өзі жақсылап орындай алмайтынын білді, сондықтан ол сыныптың ең ақылдысын өзіне көмектесуге жалдады. Ол Меллониге сағатына 10 доллар төлейтін болды. Брэдли Мелониді өз үйіне шақырды.
      "Қане, Брэдли, мұғалімнің көңілін аудартатын, қызықты сөйлемнен баста." "Америкада, көп елдерде футбол деген атпен белгілі ойынды соккер дейді, осылай деп бастасақ ше?"- деп көрді Брэдли. "Бірақ бұның сенің тақырыбыңа ешқандай қатысы жоқ қой", - деді Мелони. Брэдли ренжіп қалды. "Әй, уайымдама. Бір нәрсені іліп кететіндей затты таба салу кейде оңай шаруа емес. Неге сенің бапкерің айтатын бір пікірді бастамаға алмасқа?" - деп ұсынды Мелони. Брэдли бұны жақсы ой деп шешті. Оның бастамаға іліп әкеткен бапкерінің сөзі: "Футбол - ойын емес, бұл өнер".

      36. Şyğarma
      Bredli kädımgı tepse, temır üzer jıgıt edı. Ol komanda kapitany jäne ol şirliderlerdıñ jetekşısımen kezdesetın. Ol bai, ūzyn da tartymdy edı. Ol tağy öz mektebınıñ prezidentı edı. Bredlidıñ bır şaruasy bar bolatyn. Būl- onyñ ağylşyn tılınen alatyn bağasy edı. Ol ölse de, şyğarma jaza almaityn edı. Onyñ öz oiyn mazmūndauymen mäselelerı boldy.
      Bredlidıñ toqsandyq jazbaşa jūmysy onyñ kımnen, neden ülgını alatyny jaily boluy kerek edı. Ol özınıñ futboldan bapkerı turaly jazğysy keldı. Bredli mūny özı jaqsylap oryndai almaitynyn bıldı, sondyqtan ol synyptyñ eñ aqyldysyn özıne kömektesuge jaldady. Ol Mellonige sağatyna 10 dollar töleitın boldy. Bredli Melonidı öz üiıne şaqyrdy.
      "Qane, Bredli, mūğalımnıñ köñılın audartatyn, qyzyqty söilemnen basta." "Amerikada, köp elderde futbol degen atpen belgılı oiyndy sokker deidı, osylai dep bastasaq şe?"- dep kördı Bredli. "Bıraq būnyñ senıñ taqyrybyña eşqandai qatysy joq qoi", - dedı Meloni. Bredli renjıp qaldy. "Äi, uaiymdama. Bır närsenı ılıp ketetındei zatty taba salu keide oñai şarua emes. Nege senıñ bapkerıñ aitatyn bır pıkırdı bastamağa almasqa?" - dep ūsyndy Meloni. Bredli būny jaqsy oi dep şeştı. Onyñ bastamağa ılıp äketken bapkerınıñ sözı: "Futbol - oiyn emes, būl öner".
Скрыть текст
      37. Қастарды қыру
      Клара әрқашан өзінің қастарын тым қалың деп есептейтін. Бойжеткен қыздар арасында заман талабына сай болу үшін танымал әдемі тренд қастар болғанын жақсы көреді. Клараның құрбысы Рэйчел оны сән салонына апарып, қастарына эпиляция жасатқысы келді. Клараға бұл ой ұнамады. Оған бөгде біреудің бетіне қол тигізгенін қаламады. Рэйчел өз құрбысына өзінде бар эпиляция құралдарын берді де, қастарыңды өзің жөнде, - деді. Клара келісті.
      Клара Рэйчел құрбысының үйіне эпиляция құралдарын алуға барды. Сосын ол Рэйчелдің жуынатын бөлмесіне кірді. Клара қобалжып тұрды. Ол қате жасаса не істеймін деп ойлады. Ол қастарына ақырындап балауыз жақты. Екі минуттан соң балауызды сыпырып алып тастады. " Ой, ой ауыртты ғой!" – деп айқайлап жіберді Клара.
      Клара айнаға қарады. Оның қастары орнында болмағандай болып көрінді. Ол қастарын өте көп қылып алып тастапты. Клара айқайлап жіберді. Рэйчел оны көрейін деп жуынатын бөлмеге кірді. "Мен сенің айқайыңды естідім, не болды?" - деді Рэйчел. Клара Рэйчелге бұрылып, бетін көрсетті. Рэйчел күлкісін көрсетпеуге тырысты. " Бұл күлкілі емес", - деді Клара. " Сен қастарыңның қалың болғанына қатты абыржыдың , енді қастарың мүлдем жоқ", - деді Рэйчел.

      37. Qastardy qyru
      Klara ärqaşan özınıñ qastaryn tym qalyñ dep esepteitın. Boijetken qyzdar arasynda zaman talabyna sai bolu üşın tanymal ädemı trend qastar bolğanyn jaqsy köredı. Klaranyñ qūrbysy Reişel ony sän salonyna aparyp, qastaryna epiläsia jasatqysy keldı. Klarağa būl oi ūnamady. Oğan bögde bıreudıñ betıne qol tigızgenın qalamady. Reişel öz qūrbysyna özınde bar epiläsia qūraldaryn berdı de, qastaryñdy özıñ jönde, - dedı. Klara kelıstı.
      Klara Reişel qūrbysynyñ üiıne epiläsia qūraldaryn aluğa bardy. Sosyn ol Reişeldıñ juynatyn bölmesıne kırdı. Klara qobaljyp tūrdy. Ol qate jasasa ne ısteimın dep oilady. Ol qastaryna aqyryndap balauyz jaqty. Ekı minuttan soñ balauyzdy sypyryp alyp tastady. " Oi, oi auyrtty ğoi!" – dep aiqailap jıberdı Klara.
      Klara ainağa qarady. Onyñ qastary ornynda bolmağandai bolyp körındı. Ol qastaryn öte köp qylyp alyp tastapty. Klara aiqailap jıberdı. Reişel ony köreiın dep juynatyn bölmege kırdı. "Men senıñ aiqaiyñdy estıdım, ne boldy?" - dedı Reişel. Klara Reişelge būrylyp, betın körsettı. Reişel külkısın körsetpeuge tyrysty. " Būl külkılı emes", - dedı Klara. " Sen qastaryñnyñ qalyñ bolğanyna qatty abyrjydyñ , endı qastaryñ müldem joq", - dedı Reişel.
Скрыть текст
      38. Ешкімнің көңілін қалдырмайтын адам
      Пол барлық адамның көңілінен шығуға тырысты, ол біреудің бетін қайтара алмайтын. Адамдар одан қызықты бірдеңе ойластыруын сұраса, ол ұсынысты қабылдап, ішінен қандай жақсы жігіт еді деп, ойласын дейтін Пол. Ол қызықты заттардан да бас тартпайтын, себебі өмір қысқа деп ойлайтын. Адамдар одан небір нәрселерді қарызға сұрағанда , ол өзін сыйласын деп жарайды дейтін.
      Оның көнбістігі үлкен мәселелерге тірелетін, кейде үй тапсырмасын орындауға, үйдегі міндеттеріне, өзінің жеке мәселелеріне көп бөгет болатын. Бір күні ол қорытынды тестінің 50 пайызын ғана тапсыра алды. Себебі алдыңғы күні ол көршісімен парашютпен секіруге барған болатын. Пол парашютпен секіруіне бес сағат уақыты кетті де, үйіне кешкі 11-де оралды. Ол үйге шаршап келгендіктен, сабағына ойын жинақтауға мүмкіндігі келмей қалды.
      Келесі кезекте оның дос қызы одан сағат үште оның жазба жұмысын тапсыруын өтінді. Ал Пол үштен он минут кеткенде футбол матчінде ойнау керек болатын. Полдың орнында басқа біреу болатын болса, жоқ дер еді. Пол дос қызының жазба жұмысын тапсырып, гимнастикалық залға киімін ауыстыру үшін жүгіріп кетті, ал ойын алаңына он минутқа кешігіп келді.

      38. Eşkımnıñ köñılın qaldyrmaityn adam
      Pol barlyq adamnyñ köñılınen şyğuğa tyrysty, ol bıreudıñ betın qaitara almaityn. Adamdar odan qyzyqty bırdeñe oilastyruyn sūrasa, ol ūsynysty qabyldap, ışınen qandai jaqsy jıgıt edı dep, oilasyn deitın Pol. Ol qyzyqty zattardan da bas tartpaityn, sebebı ömır qysqa dep oilaityn. Adamdar odan nebır närselerdı qaryzğa sūrağanda , ol özın syilasyn dep jaraidy deitın.
      Onyñ könbıstıgı ülken mäselelerge tıreletın, keide üi tapsyrmasyn oryndauğa, üidegı mındetterıne, özınıñ jeke mäselelerıne köp böget bolatyn. Bır künı ol qorytyndy testınıñ 50 paiyzyn ğana tapsyra aldy. Sebebı aldyñğy künı ol körşısımen paraşütpen sekıruge barğan bolatyn. Pol paraşütpen sekıruıne bes sağat uaqyty kettı de, üiıne keşkı 11-de oraldy. Ol üige şarşap kelgendıkten, sabağyna oiyn jinaqtauğa mümkındıgı kelmei qaldy.
      Kelesı kezekte onyñ dos qyzy odan sağat üşte onyñ jazba jūmysyn tapsyruyn ötındı. Al Pol üşten on minut ketkende futbol maşınde oinau kerek bolatyn. Poldyñ ornynda basqa bıreu bolatyn bolsa, joq der edı. Pol dos qyzynyñ jazba jūmysyn tapsyryp, gimnastikalyq zalğa kiımın auystyru üşın jügırıp kettı, al oiyn alañyna on minutqa keşıgıp keldı.
Скрыть текст
      39. Рождество Рухы
      Кеннет пен Лесли өз балаларын Рождество рухымен өсірді. Олар Рождествоның барлық салт-дәстүрін сақтады: үйді безендіруден бастап, рождестволық шыршаның басына жұлдыз қоюға дейін. Балалар да Санта Клаусты шын мәнінде бар деп ойлады. Бұл ойлар Кеннет пен Леслидің баласы Томас әкесінің түнде шыршаның астына сыйлықтар салып жатқанын көргенде өзгеріп шыға келді.
      Томас таңданғаннан аузын ашып тұрып қалды. Ол ата-анасының өзін алдағандарына ренжіп қалды. "Анашым, әкетай, неге Санта Клаус бұл жылы келмеді? Мен сіздердің екеулеп шырша астына сыйлықтар қойып жатқандарыңызды көрдім", - деп айтып салды ол. Кеннет пен Лесли бір-біріне алаң көздерімен қарап тұрып қалды. "Балам, мәселе мынада болып тұр ғой, Санта Клаустың сыйлықтарды қойып үлгеруге уақыты болмай, оларды анаңа тапсырған", - деді Кеннет. Лесли өз күйеуінің бұндай шындыққа жанасатын себеп таба кеткеніне таңырқап қалды.
      "Сіздер білесіздер ме, мектепте балалардың көбісі Санта Клаус шын мәнінде жоқ дейді", - деді Томас. "Олар өтірік айтады, айналайын. Олар тек сендерге осындай заттың жақпай қалғанын қалайды", - деді Лесли. "Шын ба? Ал сіз маған Санта Клаустың шын мәнінде бар екендігін дәлелдеп, мені оған апара аласыз ба?" - деп сұрады Томас. "Дегенмен, біз оны саған алып келе аламыз", - деді Кеннет. Бір сағаттан соң Кеннет Санта Клаустың киімін киіп алып, үйге кіріп келді.

      39. Rojdestvo Ruhy
      Kennet pen Lesli öz balalaryn Rojdestvo ruhymen ösırdı. Olar Rojdestvonyñ barlyq salt-dästürın saqtady: üidı bezendıruden bastap, rojdestvolyq şyrşanyñ basyna jūldyz qoiuğa deiın. Balalar da Santa Klausty şyn mänınde bar dep oilady. Būl oilar Kennet pen Leslidıñ balasy Tomas äkesınıñ tünde şyrşanyñ astyna syilyqtar salyp jatqanyn körgende özgerıp şyğa keldı.
      Tomas tañdanğannan auzyn aşyp tūryp qaldy. Ol ata-anasynyñ özın aldağandaryna renjıp qaldy. "Anaşym, äketai, nege Santa Klaus būl jyly kelmedı? Men sızderdıñ ekeulep şyrşa astyna syilyqtar qoiyp jatqandaryñyzdy kördım", - dep aityp saldy ol. Kennet pen Lesli bır-bırıne alañ közderımen qarap tūryp qaldy. "Balam, mäsele mynada bolyp tūr ğoi, Santa Klaustyñ syilyqtardy qoiyp ülgeruge uaqyty bolmai, olardy anaña tapsyrğan", - dedı Kennet. Lesli öz küieuınıñ būndai şyndyqqa janasatyn sebep taba ketkenıne tañyrqap qaldy.
      "Sızder bılesızder me, mektepte balalardyñ köbısı Santa Klaus şyn mänınde joq deidı", - dedı Tomas. "Olar ötırık aitady, ainalaiyn. Olar tek senderge osyndai zattyñ jaqpai qalğanyn qalaidy", - dedı Lesli. "Şyn ba? Al sız mağan Santa Klaustyñ şyn mänınde bar ekendıgın däleldep, menı oğan apara alasyz ba?" - dep sūrady Tomas. "Degenmen, bız ony sağan alyp kele alamyz", - dedı Kennet. Bır sağattan soñ Kennet Santa Klaustyñ kiımın kiıp alyp, üige kırıp keldı.
Скрыть текст
      40. Валентин күнін ұнатпайтын жан
      Линда күйеуі Томды сүйетін, бірақ ол Валентин күнін ұнатпайтын еді. Ол бұл күнді есерлік және мағынасыз деп санайтын. Ол жұптардың Валентин күні бір-біріне қатысты ерекше жағымды әрекеттер жасайтынын ақымақтық деп санайтын. Ол сүйген жандар бір-біріне күн сайын Валентин күніндегідей қарауға тиіс деп пайымдайтын.
      Томның тапсырысымен Валентин күні Линдаға гүлді тура жұмыс орнына жеткізіп берді. Оны үстелінен көрген кезде көзін алартты. Том оның Валентин күнін жек көретінін білді ғой. Ол сондай-ақ гүл сатып алу – ақшаны босқа құрту деп санайтын. Олар тез өліп қалады. Ол гүл шоғыры үшін адамдардың неге 30 доллардан аса ақша төлейтінін түсіне алмады.
      Линда жұмыстан соң үйіне келгенде, Томнан неліктен гүл жібергенін сұрады. "Валентин күнін ұнатпайтыныңды білемін, бірақ досымның Валентин күніне орай әйелінің алдында пианино тартқанын көрдім, сондықтан да менің де ерекше бірдеңе жасағым келді", – деді Том. Линда күлімсіреді. Валентин күнін ұнатпайтынына қарамастан, ол күйеуінің сүйетінін сезінді.

      40. Valentin künın ūnatpaityn jan
      Linda küieuı Tomdy süietın, bıraq ol Valentin künın ūnatpaityn edı. Ol būl kündı eserlık jäne mağynasyz dep sanaityn. Ol jūptardyñ Valentin künı bır-bırıne qatysty erekşe jağymdy äreketter jasaitynyn aqymaqtyq dep sanaityn. Ol süigen jandar bır-bırıne kün saiyn Valentin künındegıdei qarauğa tiıs dep paiymdaityn.
      Tomnyñ tapsyrysymen Valentin künı Lindağa güldı tura jūmys ornyna jetkızıp berdı. Ony üstelınen körgen kezde közın alartty. Tom onyñ Valentin künın jek köretının bıldı ğoi. Ol sondai-aq gül satyp alu – aqşany bosqa qūrtu dep sanaityn. Olar tez ölıp qalady. Ol gül şoğyry üşın adamdardyñ nege 30 dollardan asa aqşa töleitının tüsıne almady.
      Linda jūmystan soñ üiıne kelgende, Tomnan nelıkten gül jıbergenın sūrady. "Valentin künın ūnatpaitynyñdy bılemın, bıraq dosymnyñ Valentin künıne orai äielınıñ aldynda pianino tartqanyn kördım, sondyqtan da menıñ de erekşe bırdeñe jasağym keldı", – dedı Tom. Linda külımsıredı. Valentin künın ūnatpaitynyna qaramastan, ol küieuınıñ süietının sezındı.
Скрыть текст


В подготовке текстов на казахском языке участвовали пользователи сайта sozdik.kz:
Nurdaulet Aspenov, Гульнар Абдраимова, Жанара Қабина, Алтынгуль Кептербаева, Аслан Бисенов, Жанар Амангалиева, Гаухар Назымбекова, Акжайык Сабырбаева, Мади Толегенов, Назгуль Тынбаева, Рахат Уйсымбаев.
Корректор текстов на казахском языке: Атлас Кудайбергенова



© Татьяна Валяева,  2007–2023
 <<  Казахский по уровням. Ур.5, стр.1 Вернуться к началу Казахский по уровням. Ур.5, стр.3  >> 

Главная             Цвета текста на сайте             Телеграм-канал «Сөйлесейік»             kaz-tili@yandex.kz             Гостевая книга