|
|
Таза бұлақ
|
| |
Автор: Ыбырай Алтынсарин
|
Үш жолаушы бір бұлақтың басында бір-біріне кез болыпты.
Бұлақ бір тастақ жерден шыққан, айналасы қалың біткен ағаш жапырақтары бұлақтың үстіне төгіліп, суы мұздай, салқын, шыныдай жылтылдап тұрған сонша әдемі, таза бұлақ екен. Су шыққан жеріне бір қазандай тасты біреу ойып қорғаныш қылып, тастың суағар жеріне жазу жазыпты:
«Әй, жолаушы, болсаң осы бұлақтай бол», - деп. Манағы үш жолаушы бұлақтан ішіп қанған соң жазуды оқып, біреуі саудагер екен, ол айтты:
- Бұл жазылған ақыл сөз екен, бұлақ күн-түн тынбай ағып, алыс жерлерге барады, бара-бара кеңейіп, үлкейеді, бұған бөтен бұлақтар құйып, сөйте бара үлкен өзен болып кетеді. Мұнан мұрат сол: сен де, адам, тынбай қызмет қыл, ешуақытта жалқауланып тоқтап қалма, сөйтсең, ақырында, сен де зорайып мұратыңа жетесің дегені ме деп білемін, - деді.
Екінші жолаушы мүсәпір молда екен, басын шайқап:
- Жоқ мен олай ойламаймын, бұл жазудың мағынасы сіздің ойлағаннан гөрі жоғарырақ соқса керек, бұл бұлақ: кім-кімге болса да даяр, ыстықтағанды салқындатып, жанын рақаттандырады, сусағанның сусынын қандырады, оның үшін ешкімнен ақы дәметпейді; бұлай болса адамға да әбірет сол: біреуге жақсылық етсең, ол жақсылығыңды ешкімге міндет етпе дегені болса керек, - деді.
Үшінші жолаушы көркем келген бір әдемі жігіт екен, бұл үндемей тұрды. Жолдастары: «Сен не ойлайсың?» - деп сұрады.
Жігіт айтты:
- Менің ойыма бөтен бір нәрсе келеді: бұл бұлақтың суы бір орында тынып тұрып, шөп-шалам түсіп, лай-қоқым болса, бұған адам мен айуан мұнша ынтық болмас еді; бұлақ күні-түні тынбай ағып тазаланып тұрғаны үшін ынтық болады. Олай болса, жазудың мағнасы: көңіліңді, бойыңды осы бұлақтай таза сақта, нешік бұлаққа қарасақ күн түссе күннің, шөп түссе шөптің сәулесін көреміз, көңілің сол реуішті сыртқа ашық көрініп тұрсын дегені ме деймін, - деді.
Чистый родник
Три путника встретились у одного родника.
Родник вытекал из каменистого места. Вокруг него рос густой лес, ветви и листья которого затеняли родник. Вода в роднике была чистая, холодная, как лёд, и блестела, как стекло. На то место, откуда вытекала вода, кто-то положил камень с котел величиной, просверлил его и обтесал, и в том месте, где стекала вода, высек надпись: «Эй, путник, будь чистым, как этот родник». Когда три путешественника, напившись вдоволь воды, прочитали надпись, то один из них, по-видимому, купец, сказал:
– Умные слова здесь высечены. Ручеёк от родника бежит днём и ночью, не переставая, и протекает в дальние земли; и чем дальше течёт, тем всё больше вливается в него других ручейков. Так, протекая, превращается он в большую реку. Из этого следует такой вывод: «Ты, человек, тоже, не переставая, работай, никогда не останавливайся и не предавайся лени; если будешь поступать так, то в конце концов будешь великим и достигнешь цели». Вот о чём говорит эта надпись, как я разумею.
Второй путник был бедным муллой; он, качая головой, сказал:
– Нет, я думаю, не так. Смысл этой надписи куда более значительней, чем вы предполагаете. Этот родник готов для всякого: кто изнывает от жары, тому он дает прохладу и душе усладу; кто хочет пить, тому утоляет жажду, – и за всё это он ни от кого не ждёт награды. А если так, то смысл этой надписи таков: если делаешь кому добро, то не возлагай на него обязанность ответить тем же. Вот о чём говорит эта надпись.
Третий путник, очень стройный, красивый юноша, стоял молча. Товарищи спросили его, как он думает. Юноша ответил:
– Я думаю иначе. Если бы вода в этом роднике стояла спокойно на одном месте, то травы и мусор, попадая в неё, замутили бы и загрязнили её; тогда люди и животные не так любили бы родник. Но так как родник течёт беспрестанно днём и ночью, то он очищается, и за это его все любят. Если так, то смысл надписи такой: душу и тело храни в чистоте, как этот родник, ибо когда смотришь в него, то видишь, как в нём отражаются блеск солнца и отсветы травы, если они глядятся в него; поэтому душу, как этот родник, держи открытой для всех – пусть в ней видно будет всё. Вот о чём, по-моему, говорит надпись.
Перевод на русский: Н. Кальменов. «И. Алтынсарин. Собрание сочинений в трёх томах». Алма-Ата, 1975 г.
Скрыть текст
© Татьяна Валяева, 2007–2024
|
